दिव्या भारती ः जसले सानै उमेरमा फिल्म उद्योगको उचाइ छोइन्

मुम्बई । अस्पतालको एक कोठा र कोठामा जीवनको अन्तिम श्वास गनिरहेकी एक युवती आफन्तसँग भन्छिन्, ‘अब धेरै ढिलो भइसक्यो । समय बालुवाजस्तै मुठ्ठीबाट निस्कियो । मलाई रोएर बिदा नगर्नु । अब त म धेरै खुशी छु । मेरो सिउँदो सिन्दुर पनि छ ।’ यो दृश्य हो, ३१ जनवरी १९९२ मा रिलिज फिल्म ‘दिल का क्या कसूर’ को । जसमा अभिनेत्री दिव्या भारती आफ्नो परिवारको काखमा मर्दै गर्दा यो संवाद बोल्छिन् । यो फिल्म रिलिजको करिब एक वर्षपछि अप्रिल १९९३ मा दिव्याले वास्तविक जीवनमा केही यस्तै गरी आफन्तको काखमा दम तोडिन् । मृत्युको समय उनी केवल १९ वर्षकी मात्र थिइन् ।
२५ फेब्रुअरी १९७४ मा जन्मिएकी दिव्याको निधन नहुँदो हो त उनको उमेर ५० वर्षको हुन्थ्यो । उनले केवल दुईदेखि तीन वर्षमात्र आफ्नो करियर बनाइन् । यति हुँदा पनि उनको लोकप्रियता, प्रतिभा र उनका हसिँलापनका कथाहरु अझै जीवित नै छन् । खुशी, चञ्चल, चुलबुल, स्वच्छ, प्रतिभासाली, एक अद्भुत अभिनेत्री, केही मुडी, ठूला आँखा, अनुहारमा एक अद्भुत आकर्षण । यदि दिव्याको बारेमा भनिएका शब्दहरुबाट एक ‘क्लाउड’ बनाइयो भने हरेक व्यक्तिले उनका लागि यही शब्दहरुका प्रयोग गर्छन् । सन् १९९२ मा रिलिज फिल्म ‘दीवाना’ दिव्याको करियरको सबैभन्दा हिट फिल्म थियो । यो फिल्मका निर्माता गुड्डु धनोआ भन्छन्, ‘दिव्या कमालकी अभिनेत्री थिइन् । वन टेक कलाकार । डान्स मास्टर सेटमा केवल एकपटक मात्र स्टेप देखाउँथे र दिव्या तुरुन्तै भन्थिइन् ‘सट लिनु’ । उनलाई रिहल्सलको आवश्यकता थिएन । शिमलामा ‘ऐसी दीवानगी’ को सुटिङ थियो र १०४ डिग्री ज्वरो आउँदा पनि दिव्याले सुटिङ गरिन् । हामीलाई तीन दिनमा गीत सक्नुथियो । तर हामीले अस्वीकार गरे पनि दिव्याले बिना आराम सुटिङ गरिरहिन् ।’ 

जितेन्द्रको हिरोइन बन्न चाहन्थिन् दिव्या
दिव्या यति छोटो अवधिका लागि फिल्म उद्योगमा थिइन् कि उनका बारेमा थाहा पाउनका लागि उनका दुई–तीन भिडियो अन्तरवार्ताहरुमात्र छन् । जसलाई तपाईं पटक–पटक हेरेर उनको शब्दको अर्थ बुझ्न असफल प्रयास गर्न सक्नुहुन्छ ।
उदाहरणका लागि एक पुरानो भिडियो अन्तरवार्तामा उनलाई ‘तपाईंको महत्वाकांक्षा के हो ?’ भनेर सोधिएको थियो । उनी भन्छिन्, ‘सपना शीर्षमा पुग्नु हो । तर कसैको सहयोग चाहिँदैन । जे बन्छु, आफैं बन्छु । मलाई आफ्नो पोजिसन आफैं बनाउनु छ ।’ यो सुन्दा एक आत्मविश्वासी, गर्व र महत्वाकांक्षी युवतीको तस्वीर अगाडि आउँछ, जो विश्व जित्न चाहन्छिन् ।
मुम्बईमा बस्ने दिव्या मानिकजी कूपर ट्रस्ट स्कूलमा पढिरहेकी थिइन्, जहाँ उनको व्याचमा फरहान अख्तर र शरमन जोशी पनि थिए । तर दिव्यालाई पढाईमा कुनै रुची थिएन । दिव्याका आमाबाबु अहिले संसारमा छैनन्, तर उनीहरुले बलिउड हंगामालाई सन् २०१२ मा तीन भागको लामो अन्तरवार्ता दिएका थिए । त्यो अन्तरवार्तामा दिव्याकी आमाले दिव्याको बारेमा खुलेर कुराकानी गरेकी थिइन् । उनकी आमाका अनुसार दिव्यालाई पढाईमा कुनै रुची थिएन । ‘म उसलाई पढाउँथे, तर ऊ ऐना अगाडि फिल्म ‘हिम्मतवाला’को स्टेप गरिरहेकी हुन्थिन् । जितेन्द्र उनको प्रिय हिरो थिए र उनी जितेन्द्रको हिरोइन बन्न चाहन्थिइन् । जब दिव्या स्कूलमा थिइन्, त्यही बेला अफर आउन थालेको थियो । गोविन्दाका भाई कीर्ति कुमारले उनलाई ‘राधा का संगम’ का लागि अनुबन्ध गरे । दिव्यालाई घुम्न मनपथ्र्यो र कीर्ति कुमार दिव्यालाई लुकाउन चाहन्थे, त्यसैले उनले दिव्यालाई निकालिदिए ।’ त्यसपछि सतीश कौशिकले दिव्याको नाम ‘प्रेम’का लागि सिफारिस गरे । तर पछि उनले तब्बुसँग प्याचअप गरे र त्यहाँबाट पनि दिव्या निकालिइन् । सुभाष घईको ‘सौदागर’मा पनि यस्तै भयो ।
हिन्दी भन्दा अघि दिव्याले अभिनेता वेंकटेशका साथ अभिनित तेलुगू फिल्म ‘बाबिली राजा’ सन् १९९० मा रिलिज भएको थियो । यो फिल्म हिट साबित भएको थियो ।

हिन्दी अघि तेलुगूमा बनिन् स्टार
दिव्याको पहिलो फिल्मका निर्देशक बी गोपाल भन्छन्, ‘बोनी कपूरले दिव्यालाई हाम्रो निर्माता सुरेश बाबुसँग भेट गराएका थिए । हामीले उनलाई तुरुन्तै तेलुगू फिल्मका लागि साइन गर्यौ । उनको रुची फिल्ममा थिएन । उनी सानै थिइन् । उनलाई सपिङ गर्न मनपथ्र्यो । त्यसपछि सुरेश बाबुले दिव्यालाई प्रेमपूर्वक सम्झाउँदै ‘अभिनयमा ध्यान दिनु र त्यसपछि सबै कुरा मिल्दै जान्छ’ भने । उनी निकै प्यारी थिइन् । तेलुगू फिल्मबाटै उनी ठूलो स्टार बनेकी थिइन् र पछि उनलाई बलिउडबाट पनि अफर आउन थाल्यो ।’
तमिल र तेलुगू फिल्म रिलिज पछि राजीव रायले उनलाई सन् १९९२ मा हिन्दी फिल्म ‘विश्वात्मा’मा ‘ब्रेक’ दिए । सन् १९९२ मा एकै महिनामा एक नयाँ अभिनेत्रीको तीन फिल्म ‘विश्वात्मा’, ‘शोला और शबनम’, ‘दिल का क्या कसूर’ रिलिज भए । जून १९९२ मा रिलिज ‘दीवाना’ जहाँ ऋषि कपूर र शाहरुख खानका बीच दिव्याले सबैलाई उनीमाथि ‘नोटिस’ गर्न बाध्य बनाए र उनी लोकप्रिय भइन् । ‘जब सुनील शेट्टीको पहिलो फिल्म ‘बलवान’ रिलिज भयो, दिव्या स्टार बनिसकेकी थिइन् । उनी सुनील शेट्टीको बाइसेप्स भन्दा पनि बढी पारिश्रमिक माग्थिइन्’ फिल्मफेयर पत्रिकाले लेखेको यो वाक्यबाट पनि दिव्याको लोकप्रियताको अनुमान लगाउन सकिन्छ । 

दिव्या कामको समयमा कमाल र मजाक गर्थिन्
दिव्याको अभिनयका बारेमा उनकी आमाले बलिउड हंगामासँगको अन्तरवार्तामा यसरी व्याख्या गरेकी थिइन्, ‘पहलाज निहलानीको फिल्म ‘शोला और शबनम’मा दिव्याको गम्भीर दृश्य थियो । तर दिव्या ब्याट बल खेल्न व्यस्त थिइन् । निर्देशक डेविड धवनले दिव्यालाई ‘गम्भीर बन्नु’ भन्दै झपारे । उनले डेबिडतिर हेर्दै यदि मेरो मर्ने दृश्य छ भने के म साँच्चै मर्नुपर्छ ? भनिन् । दिव्याले क्यामरा अन गर्नु र मबाट गल्ती भयो भने म फिल्म छोड्छु भनिन् । त्यसपछि ‘तू रुठा तो रुठके इतनी दूर चली जाऊँगी, सारी उमर पुकारे फिर भी लौट के न आऊँगी’ गीतको सुटिङको राती हामीले सट हेर्यौं र डेविडको आँखामा आँशु आयो ।’ निर्माता पहलाज निहलानी दिव्याको मृत्युपछि सबैभन्दा पहिला अस्पताल पुग्नेमा थिए । ‘मस्ती उनी भित्र भरिएको थियो । फिल्म ‘शोला और शबनम’मा दिव्याको एक इमोसनल दृश्य थियो । तर संवाद आउनासाथ उनी हाँस्न थाल्थिन् । एक पटक त ३२ टेक भयो, तर उनको हाँसो रोकिएन । तर कामप्रति उनी समर्पित थिइन् । सुटिङको समयमा उनको खुट्टामा चोट लायो, तर उनले मलाई प्याकअप गर्न दिइनन् । एक्सन दृश्य दिइरहिन् । उनको खुट्टामा किला गाडिएको थियो । मैले बिहानको सुटिङ रोकेको थिएँ । तर उनी बिहान ६ बजे हाउस किपिङबाट चाबी लिएर मेरो कोठामा आइन् र सुट गरियो’, निहलानीले भनेका छन् । ‘दिवाना’का निर्देशक गुड्डु धनोआका अनुसार दिव्या काममा ‘गज्जब’ र काम बाहिर हँसीमजाक गर्थिन् । ‘उनी निकै मजाक गर्थिन् । हामी ‘दीवाना’का लागि ऊटीमा ‘पायलिया’ गीत सुटिङ गरिरहेका थियौं । सट अघि सबै तास खेलिरहेका थिए । निर्देशक र ऋषि कपूर कुर्सीमा थिए । कुनै खाली कुर्सी थिएन, तब दिव्या ऋषिजीको काखमा बसिन् र ऋषिसँग मजाक गर्न थालिन् । ऋषिजीले दिव्यालाई भने, ‘थाहा छ, तिमी १८ वर्षकी छौ र म ३९ वर्षको । म २१ वर्ष जेठो छु ।’ तर दिव्याको मजाक जारी नै रह्यो’ उनले भनेका छन् ।

साजिद नाडियाडवालासँग विवाह
फिल्म ‘रंग’को सुटिङका समयमा दिव्याको निजी जीवनमा केही कुरा भइरहेको थियो । त्यही बेला उनले निर्माता साजिद नाडियाडवालासँग विवाह गरेको समाचार बाहिर आयो । त्यो बेला दिव्याको उमेर केवल १८ वर्षको मात्र थियो । ‘शोला और शबनम’ को सेटमा दुवैको भेट भएको थियो । दिव्याकी आमाले अन्तरवार्तामा सुरुमा परिवार दिव्याको विवाहबाट खुशी नभए पनि पछि सबैले त्यसलाई स्वीकारेको बताएकी थिइन् । ५ अप्रिल १९९३ को राती दिव्याको मृत्युको खबरले सारा फिल्म उद्योग शोकमा डुब्यो । त्यो राती के के भयो, यसको विस्तृत कुरा त्यो समयदेखि लिएर अहिलेसम्म धेरैपटक पत्रिकामा आफ्नो–आफ्नो किसिमले प्रकाशन भएका छन् । तर दिव्याका आमाबाबुले आफ्नो अन्तरवार्तामा त्यो रातको कुरालाई सुनाएका छन् । ‘त्यो बेलुका दिव्याले ‘मलाई आफ्नो घर किन्नु छ’ भनेपछि हामी सबैजना घर हेर्न गयौं । राती नीता लूला घरमा छन् र कष्ट्युम हेर्नुछ भन्दै फोन आयो । म बाटोमा उत्रिएँ र दिव्याका भाई उसलाई छोड्न गए । दिव्याको घरमा हाम्रो कामदार नीता लूला र उनका पति थिए । १५ मिनेट पछि दिव्या बालकोनीबाट खसेको फोन आयो । उनी मजाक गर्थिन् । रमाइलो गर्दा दुर्घटना भयो होला । आत्महत्या गर्नेमा ऊ पर्दिन थिइन् । उसलाई कसले किन मार्छ र ?’ आमाले भनेकी छन् ।

दिव्या भारतीको मृत्यु
फिल्म पत्रकार ट्रोय राइबेरियाले दिव्याको मृत्युपछि स्टारडस्टमा ‘ट्रेजेडी द्याट शक द नेशन–ब्लो बाइ ब्लो एकाउन्ट’ शीर्षकमा लेख लेखेका थिए । यो लेखमा उनी लेख्छन्, ‘दिव्याको मृत्युको खबर सबैभन्दा पहिला पाउने व्यक्तिहरुमा म पर्थें । राती १ः३० बजे दिव्याको शव क्याजुएलिटी वार्डको ट्रलीमा राखिएको थियो । कालो स्लेक्स तथा कालो र सेतो पोल्का डट टप । दिव्याको पिताको अवस्था नाजुक थियो । उनी केटाकेटीजस्तो रोइरहेका थिए । दिव्याको भाई कुनाल पनि टुटेका थिए । ऊ आफ्नो बहिनी छोडेर जानु हुँदैन थियो भन्दै रोईरहेको थियो ।’ ‘करिब एक घण्टा पछि दिव्याका पति साजिद आए । साजिदले जब दिव्यालाई देखे, तब उनी भुइँमा लडे र उनको मुखबाट फिज निस्कन थाल्यो । पछि चिकित्सकले उनलाई हृदयघात भएको बताए । यसैबीच निर्माता पहलाज निहलानी पुगे र उनले स्थितिलाई आफ्नो हातमा लिए । त्यो बेलासम्म बोनी कपूर, गोविन्दा, कमल सदाना, सैफ सबैजना आए । दिव्याको आमासँग ढिलो सम्पर्क भयो । उनी आइन् र दिव्याको घुम्टो उठाएर दिव्याको अनुहार हेरिन् । अनि आफ्नो शीर उनको छातीमा राखिन् । उनी चुपचाप निस्किइन् र केही समयपछि फर्किइन्’, लेखमा लेखिएको छ । दिव्याको मृत्युपछि उनको परिवार र साथीभाई शोकमा थिए । अभिनेत्री करिश्मा कपूरले बीबीसीसँग भनेकी थिइन्, ‘हामी कुली नम्बर वनको सुटिङ गरिरहेका थियौं । तर सेटमा हामी सबै दुःखी थियौं । दृश्यको बीचमा जब ब्रेक हुन्थ्यो, तब हाम्रो आँखामा आँशु हुन्थ्यो । एकातिर हामी निकै मस्तीवाला गीत सुटिङ गरिरहेका थियौं, तर क्यामराको पछाडि हामी यो विषयमा भावनात्मक थियौं ।’

दिव्याको मृत्युपछि अनौठो घटना
‘रंग’, ‘शतरंज’ र ‘थोलि मुद्धू’ जस्ता फिल्म दिव्याको मृत्यु पछि रिलिज भए । ‘रंग’ मा आयशा जÞुल्का र दिव्या भारतीले सँगै काम गरेका थिए । दुईबीच गहिरो सम्बन्ध पनि थियो । ‘उनी जहिल्यै भन्थिइन् कि ‘छिटो गर, जिन्दगी छोटो छ’ । उसले सिधा सिधा भनिन्, तर सायद मानिसको भित्र एक ‘इम्पल्स’ हुन्छ । उसलाई हरेक काम छिटो गर्नु थियो । उसलाई जिन्दगीमा सबै कुरा छिटो मिलिरहेको थियो । ऊ आफैंले पनि केही कुरा बुझ्न नसकेको भनिरहन्थिइन्’, आयशाले बीबीसीसँग भनेकी थिइन, ‘यस्तो लाग्थ्यो कि उसलाई थाहा थियो उसलाई हामीसँगै धेरै समय बस्नुछैन । दिव्यको मृत्युपछि एक अनौठो घटना भएको थियो । केही महिनापछि हामी ‘रंग’को ट्रायल हेर्न गयौं । जसै दिव्या स्क्रिनमा आइन्, स्क्रिन आफै झर्यो । हाम्रा लागि त्यो अनौठो थियो ।’ दिव्याको पति साजिदको कुरा गर्दा तमाम अनुमान र षड्यन्त्रका कुराका बाबजुद दिव्याका मातापिता र साजिदको सम्बन्ध राम्रो थियो । सन् २००४ सम्म साजिदका जति फिल्म रिलिज भए, त्यसको सुरुवातमा दिव्याको तस्वीर आउँथ्यो र लेखिएको हुन्थ्यो–इन मेमोरी अफ माई लबिङ वाइफ । पछि साजिदले वर्दा खानसँग विवाह गरे । साजिदले यो विषयमा मिडियामा निकै कम कुराकानी गरे । तर सामाजिक सञ्जालमा वर्दा दिव्यासँग जोडिएका कुरा कहिलेकाहीँ शेयर गर्छिन् । सन् १९९३ मा दिव्याको मृत्युपछि उनको फिल्म ‘लाड्ला’ श्रीदेवीले, ‘मोहरा’ रवीना टण्डनले, ‘हलचल’ काजोलले, ‘विजयपथ’ तब्बूले र ‘कर्तव्य’ जूही चावलाले पुरा गरे ।